Θεωρία του Maslow: η ιεράρχηση των ανθρώπινων αναγκών

Δύο χρόνια πριν από το τέλος του Β ‘Παγκοσμίου Πολέμου ο Abraham Maslow έγραψε την Θεωρία των Ανθρώπινων Αναγκών (A Theory of Human Motivation), ένα από τα σημαντικότερα έργα στον τομέα της ψυχολογίας που έχει πρακτική εφαρμογή και μεγάλη αξία σε όλους τους τομείς.

Ενώ μερικές από τις υπάρχουσες σχολές σκέψης (όπως η ψυχανάλυση και ο συμπεριφορισμός) τείνουν να επικεντρωθούν σε προβληματικές συμπεριφορές, η Maslow ενδιαφέρθηκε πολύ περισσότερο να μάθει τι κάνει τους ανθρώπους ευτυχείς και τι πράττουν για να επιτύχουν αυτόν τον στόχο.

Ως ανθρωπολόγος, ο Maslow πίστευε ότι οι άνθρωποι έχουν μια εγγενή επιθυμία να αυτοεκσυγχρονιστούν, δηλαδή να είναι το μόνο που μπορούν να είναι. Για να επιτευχθούν όμως αυτοί οι απώτεροι στόχοι πρέπει να ικανοποιηθούν ορισμένες βασικές ανάγκες όπως η ανάγκη για φαγητό, ασφάλεια, αγάπη και αυτοπεποίθηση.

Τα πέντε διαφορετικά επίπεδα 

Φυσιολογικές ανάγκες 

Περιλαμβάνουν τις ζωτικές ανάγκες για επιβίωση και είναι βιολογικής φύσης. Μέσα σε αυτήν την ομάδα βρίσκουμε ανάγκες όπως: αέρα, νερό, ύπνο, φαγητό, καταφύγιο.

Σε αυτό το στρώμα των αναγκών είναι εκείνες που καθιστούν δυνατή τις πιο θεμελιώδεις βιολογικές διεργασίες που καθιστούν την ύπαρξη του σώματος βιώσιμη. Παρέχουν κάλυψη στις φυσιολογικές λειτουργίες που διατηρούν την ισορροπία στους ιστούς, τα κύτταρα, τα όργανα και ιδιαίτερα το νευρικό μας σύστημα. Ο Maslow πίστευε ότι αυτές οι ανάγκες είναι οι βασικότερες στην ιεραρχία, καθώς οι ανάγκες των άλλων επιπέδων τις προϋποθέτουν.

Απαιτήσεις ασφάλειας 

Περιλαμβάνουν: φυσική ασφάλεια, απασχόληση, εισόδημα και πόρους, οικογένεια, υγεία κλπ. 

Σε αυτό το τμήμα της πυραμίδας Maslow περιλαμβάνονται οι ανάγκες ασφάλειας που είναι απαραίτητες για να ζήσουν οι άνθρωποι, αλλά βρίσκονται σε διαφορετικό επίπεδο από τις φυσιολογικές ανάγκες. Δηλαδή, όταν ικανοποιηθούν οι πρώτες, φυσιολογικές ανάγκες, δημιουργείται μια δεύτερη σχέση αναγκών που προσανατολίζεται προς την προσωπική ασφάλεια, την τάξη, τη σταθερότητα και την προστασία.

Μπορούμε να πούμε ότι οι ανάγκες που ανήκουν σε αυτό το επίπεδο της πυραμίδας Maslow έχουν να κάνουν με τις προσδοκίες και με τον τρόπο με τον οποίο οι συνθήκες διαβίωσης επιτρέπουν την ανάπτυξη έργων μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα. Λειτουργούν σαν ένα είδος «μαξιλαριού» που βασίζεται τόσο σε περιουσιακά στοιχεία και δικαιώματα όσο και στο κοινωνικό κεφάλαιο.

Απαιτήσεις συνεργασίας 

Παραδείγματα αυτών των αναγκών είναι η αγάπη, η αμοιβαιότητα, η στοργή και η συμμετοχή σε μια συγκεκριμένη κοινωνική ομάδα.

Ο Maslow περιγράφει αυτές τις ανάγκες ως λιγότερο βασικές που αποκτούν νόημα όταν έχουν ικανοποιηθεί οι προηγούμενες ανάγκες. Για τον Maslow, αυτές οι ανάγκες εκφράζονται όταν οι άνθρωποι προσπαθούν να ξεπεράσουν τα συναισθήματα της μοναξιάς και να αισθανθούν ότι έχουν συναισθηματικούς δεσμούς με άλλους ανθρώπους.

Αυτές οι ανάγκες παρουσιάζονται συνεχώς στην καθημερινή ζωή, όταν ο άνθρωπος επιθυμεί να παντρευτεί, να έχει μια οικογένεια, να είναι μέλος μιας κοινότητας, να είναι μέλος μιας εκκλησίας ή να παρευρεθεί σε μια κοινωνική λέσχη. Η συμμετοχή σε μια ομάδα, σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό, βοηθά να κατανοήσουμε τι γίνεται σε καθημερινή βάση και επίσης η προσωπική επαφή και οι κοινωνικές σχέσεις που ευνοούν αυτούς τους δεσμούς μας διεγείρουν με τρόπο που, για τον Maslow, η προκύπτουσα εμπειρία μπορεί να χαρακτηριστεί ως αναγκαιότητα.

Ανάγκες αναγνώρισης 

Μετά την κάλυψη των αναγκών των τριών πρώτων επιπέδων της πυραμίδας Maslow, οι ανάγκες αναγνώρισης εμφανίζονται ως εκείνες που ευνοούν την ενίσχυση της αυτοεκτίμησης, της αναγνώρισης, και τον αμοιβαίο σεβασμό με τους άλλους. Όταν ικανοποιεί αυτές τις ανάγκες, ο άνθρωπος αισθάνεται σίγουρος για τον εαυτό του και σκέφτεται ότι είναι πολύτιμο και ενεργό μέλος της κοινωνίας. Όταν δεν ικανοποιούνται αυτές οι ανάγκες, το άτομο νιώθει κατώτερο και «άχρηστο». Αυτή η ανάγκη στην ιεραρχία του Maslow κατανοείται καλύτερα ως ένας τρόπος να έχει κανείς μια θετική αίσθηση και ιδέα για τον εαυτό του που να δημιουργείται ως αντανάκλαση του τρόπου με τον οποίο  μας αντιμετωπίζουν οι γύρω μας.

Σύμφωνα με τον Maslow υπάρχουν δύο ανάγκες αναγνώρισης: μια χαμηλότερη, η οποία περιλαμβάνει τη δόξα, τη φήμη, το σεβασμό που απολαμβάνουμε από τους άλλους μαζί με την προσοχή και ένα άλλο, ανώτερο, το οποίο καθορίζεται από την ανάγκη για αυτοσεβασμό, αυτοπεποίθηση,  ικανότητα προς επίτευξη στόχων, ανεξαρτησία και  ελευθερία.

Απαιτήσεις αυτοπραγμάτωσης

Τέλος, στο υψηλότερο επίπεδο είναι οι ανάγκες για αυτοπραγμάτωση και ανάπτυξη των πνευματικών, σωματικών, ψυχικών, ηθικών μας ικανοτήτων. Η αίσθηση πληρότητας  επέρχεται μέσα από την αναζήτηση μια αποστολής στη ζωή, της ανιδιοτελούς βοήθειας προς τους άλλους που οδηγεί σε εσωτερική ισορροπία και γαλήνη..

Συντάκτης: Ευαγγελία Μποζαντζόγλου,

Influence:

Αρθρογράφος του flowmagazine.gr.